Отново обсъждат таксите за детските градини в Търговище
21 докладни записки ще разгледат днес четирите постоянни комисии към Общински съвет – Търговище. Отново ще се обсъжда предложението за промяна на таксите за детски градини, ясли, млечна кухня и общежитие. Общинската администрация поддържа мнението си, че за детските заведения в града трябва да се плащат по 50лв. на месец, а за тези в селата по 35лв. На предходната сесия докладната беше оттеглена от обсъждане, сега предстоят нови коментари. Ще бъде разгледана и новата структура на Община Търговище, според която заместник кметовете стават четирима. Предлагат се също промени в Наредбата, според която се извършва продажба на жилища общинска собственост на наемателите им. Предстои отново да бъде обсъдено изграждането на паметник на Васил Левски в града. Финансовите средства за проектирането му ще са в рамките на 5000лв. и ще се осигурят от Община Търговище. Друга точка предвижда разглеждане на предложения образец за холограмен стикер, който таксиметровите шофьори от Търговище трябва да поставят на автомобилите си. Ще се обсъжда също актуализацията на състава на Обществения съвет за социално подпомагане и ще се разглежда отчета на Областния съвет по наркотични вещества. Общинската сесия е на 28 февруари, четвъртък от 9.00ч.
Източник: http://dariknews.bg
Диляна Стойчева
Отново обсъждат таксите за детските градини в Търговище
PLOVDIV'Lİ KADINLAR 8 MART'I BURSADA KUTLAYACAK
PLOVDIVLI KADINLAR 8 MART'I BURSADA KUTLAYACAK
Plovdiv Büyükşehir Belediyesini ziyaret eden Filibeliler Derneği ‘Filder’ yetkilileri, 8 Mart Kadınlar Günü kutlamaları için belediye çalışanlarını Bursa’ya davet etti. Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Petya Doyçinova ile ikili görüşme yapan Filder heyeti Zaman’a özel açıklamada bulundu. Filder Derneği Başkanı Remzi Abdioğlu, dernekte Plovdiv ve bölgesinden yaklaşık bin 300 üyenin kayıtlı olduğunu ve Türkiye’de birçok göçmen derneğinin bulunduğunu, fakat sadece Filder’in Plovdiv ve bölgesinden göçmenlere hitap ettiğini söyledi. Remzi Abdioğlu Filder’in geleneksel olarak her yıl haziran ayında açık havada, 8 Mart Kadınlar Günü’nde ise kapalı alanda üyelerinin bir araya geldiğini, bu yılki kutlamalara ise Plovdiv Büyükşehir Belediyesi yetkililerini davet ettiklerini söyledi. Plovdiv ve Bursa büyükşehir belediyesinin kardeş belediye olduklarını ifade eden Abdioğlu, ‘Bu faaliyetlerimiz sayesinde iki ülke arasındaki kardeşliğin ve işbirliğin devam etmesini istiyoruz’ dedi.
Bursa’daki göçmenlerin Bulgaristan ile olan ilişkilerini sıcak tuttuklarını vurgulayan Petya Doyçinova , göçmenlerin Bursa’da güçlü bir yapıya sahip olduklarını ve bu kardeşlik ve işbirliğinin devam edeceğini kaydetti. Dünya Kadınlar Günü kutlaması için Plovdiv Belediyesi yetkililerinin Bursa’ya gideceğini söyleyen Doyçinova, bununla birlikte farklı konularda işbirliğinin devamı için görüşmeler yapacaklarını dile getirdi.
Taner Mehmed / Plovdiv
Утре започва базар за мартеници в Търговище
Утре започва базар за мартеници в Търговище
Източник: http://dariknews.bg
Диляна Стойчева
Рики Мартин на Св. Валентин с българка от Търговище
Рики Мартин на Св. Валентин с българка от Търговище
Търговищко момиче живее с поп звездата Рики Мартин. 34-годишната Стела Ангелова има интимна връзка с латинокрасавеца, твърдят български списания по информация от американската преса. През последните години тя взема участие в турнета и клипове на Мартин, Марк Антъни и други латиноамерикански звезди. Представя се в американското телевизионно шоу "Каскадьори", а режисьорът Джеймс Камерън я снима в последния си филм - "Аватар". Първата любов на Стела Ангелова е художествената гимнастика. Започва да тренира в Търговище под ръководството на своята майка Ефросина Ангелова. Тя също е бивша гимнастичка, треньор на отбора в Търговище, а по-късно втори треньор на националния отбор по художествена гимнастика. Днес се занимава със същото в Америка. Бащата на Стела - Ангел Иванов е европейски шампион по свободна борба. Родом е от гр. Омуртаг. От 18 години Стела живее в Америка и предимно в Лос Анджелис , когато не е по турнета. Майка и се е установила в Джаксънвил, разказаха познати на семейството.
Източник: http://dariknews.bg
Диляна Стойчева
Последна промяна ( 14 February 2008 )
Изготвена е пълна справка на язовирите в Търговищко
Изготвен е пълен списък на всички 35 язовира на територията на община Търговище. Целта е местната администрация да има постоянна информация за тяхното състояние и за това кои са собствениците, за да може да ги информира своевременно при необходимост от източване на хидросъоръженията, при възникване на ситуации, които биха създали опасност за населението от околните села. Списъкът е част от обща организация, в която са включени и кметовете, които са задължени на 4 часа да съобщават за състоянието на язовирите при нужда. Картографията събира информация за местоположението на язовирите до най-близкото населено място, типа язовирна стена, дължината и широчината й. За някои фигурира обема, максималната им дълбочина, а за потенциално опасните язовири – и времето за източване в денонощие. Те са специално обозначени. Такива са - големият язовир във Вардун, тези в Лиляк, Пресиян, Росина, Руец, Съединение и Търговище. Към момента всички те са в добро състояние, не са пълни и са под наблюдение, информира Кирил Керев – главен експерт по отбранително-мобилизационната подготовка и управление при кризи в местната администрация.
SHEIKH BEDREDDIN
Sheikh Bedreddin
Sheikh Bedrettin (1359-1420) was a revolutionary theologian and charismatic preacher who led a rebellion against the Ottoman Empire in 1416.Born of mixed Muslim and Christian parentage in the Anatolian city of Simav, Bedrettin's father was the great-great son of the Seljuk Sultan of Rum Kaykaus II and Kadı of the town. Bedreddin began his education in this town. Later he went to Bursa and then to Cairo, where he heard lectures on astronomy, mathematics, logic, and philosophy. He studied law and other Islamic subjects. While in Cairo, he was tutor to the son of the Mamluk Berkuk, the first sultan of the Burji dynasty. He married Cazibe Hatun, a Mamluk princess.Amid the dynastic struggles following the Battle of Ankara and the death of Sultan Bayezid I, Musa Çelebi appointed Bedreddin chief military judge (قاضسکر kazasker). When in 1413 Musa's brother and chief rival Mehmet Çelebi became sultan, Bedreddin was exiled to Iznik.Sheikh Bedrettin's insurrection took place in the period after the Battle of Ankara. In this period the Ottoman Empire had become unmanageable because of the fratricides between the sultans. It was also a period of great unrest and the population suffered enormously from exaggeratedly high taxes and exploitation. Sheikh Bedrettin had a great feeling for social justice and freedom. He was an adherent of a democratically elected governing model and defended the oppressed Turkish, Greek and Jewish poor people. For this resons he organized the biggest insurrection Anatolia ever saw. His motto was: “Share all you have apart from the lips of your beloved one”.In 1416 he led the revolt against the sultan in the Aegean coastal region of Anatolia. The main uprising theme of Bedrettin and his companions (Torlak Kemal and Börklüce Mustafa)was to share the land equally among people of Karaburun and not to pay the high taxes demanded by the local representatives of the central Ottoman government.Börklüce Mustafa, after a series of initial victories on the troops of the sultan, had to withdraw on the Karaburun Peninsula with 10,000 of his men. A final battle took place in the Valley of the Torment (located between Balıklıova village and Gerence bay) on the Karaburun Peninsula , where all his men were slaughtered. Börklüce Mustafa was crucified while Sheikh Bedrettin was taken to the city of Serez where he was hung. This was the end of a remarkable uprising.After the revolt was put down, Bedreddin was hanged in 1420 at Serez and buried there. In 1961 Sheikh Bedrettin's remains were transferred from Greece to the mausoleum of Sultan Mahmud in Divanyolu, Istanbul.His writings were condemned by a number of Ottoman religious scholars such as Ismail Hakki Bursevi. Others instead praise the Sheikh. He is a popular figure among Turkey's left. Nazim Hikmet was jailed for inciting rebellion after encouraging military cadets to read Bedreddin's work. The musicians Cem Karaca and Zulfu Livaneli composed a song based on a Hickmet's epic poem, the Şeyh Bedrettin Destanı. In Hikmet's work, Bedrettin and his companions emphasize that all things must be shared "except the lips of the beloved."
Şeyh Bedrettin, Turkish article
Bartleby.com
Taken from Wikipedia
SİMAVNE KADISI OĞLU ŞEYH BEDRETTİN DESTANI
SİMAVNE KADISI OĞLU ŞEYH BEDRETTİN DESTANI
Darülfünün İlâhiyat Fakültesi tarihi kelâm müderrisi Mehemmed Şerefeddin Efendinin 1925-1341 senesinde Evkafı İslâmiye Matbaasında basılan «Simavne Kadısı oğlu Bedreddin» isimli risalesini okuyordum. Risalenin altmış beşinci sayfasına gelmiştim. Cenevizlilere sırkâtip olarak hizmet eden Dukas, tarihi kelâm müderrisinin bu altmış beşinci sayfasında diyordu ki:
«O zamanlarda İyonyen körfezi medhalinde kâin ve avam lisanında Stilaryum - Karaburun tesmiye edilen dağlık bir memlekette âdi bir Türk köylüsü meydana çıktı. Stilaryum Sakız adası karşısında kâindir. Mezkûr köylü Türklere vaiz ve nesayihte bulunuyor ve kadınlar müstesna olmak üzere erzak, melbûsat, mevaşi ve arâzi gibi şeylerin kâffesinin umumun mâli müştereki addedilmesini tavsiye ediyor idi.»
Stilaryumdaki âdi Türk köylüsüsün vaız ve nasihatlarını bu kadar vuzuhla anlatan Cenevizlilerin sırkâtibi, siyah kadife elbisesi, sivri sakalı, sarı uzun merasimli yüzüyle gözümün önüne geldi. Simavne Kadısı oğlu Bedreddinin en büyük müridine, Börklüce Mustafaya «âdi» demesi, her iki manasında da, beni güldürdü. Sonra birdenbire risalenin müellifi Mehemmed Şerefeddin Efendiyi düşündüm. Risalesinde Bedreddinin gayesinden bahsederken, «Erzak, mevâşi ve arâzi gibi şeylerin umumî mali müşterek addedilmesini tavsiye eden Börklücenin kadınları bundan istisna etmesi bizce efkârı umumiyyeye karşı ihtiyar etmiş olduğu bir takiyye ve tesettürdür. Zira vahdeti mevcûda kail olan şeyhinin Mustafaya bunu istisna ettirecek bir dersi hususiyet vermediği muhakkaktır,» diyen bu tarihi kelâm müderrisini asırların üstüne remil atıp insanların zamirini keşfetmekte yedi tulâ sahibi buldum. Ve Marksla Engelsten iki cümle geldi aklıma: «Burjuva için karısı alelâde bir istihsal âletidir. Burjuvazi, istihsal âletlerinin içtimaileştirileceğini duyunca tabiatiyle bundan içtimaileştirilmenin kadınlara da teşmil edileceği neticesini çıkarıyor.»
Burjuvazinin modern amele sosyalizmi için düşündüğünü, Darülfünün İlâhiyat Fakültesi müderrisi de Bedreddinin kurunu vüstaî köylü sosyalizmi için neden düşünmesin? İlâhiyat bakımından kadın mal değil midir? Risaleyi kapadım. Gözlerim yanıyordu amma uykum yoktu. Başucumdaki çiviye asılı şimendifer marka saata baktım. İkiye geliyor. Bir cıgara. Bir cıgara daha. Koğuşun sıcak, durgun, ağır kokulu bir su birikintisine benziyen havasında dolaşan sesleri dinliyorum. Benden başka yirmi sekiz insanı ve terli çimentosuyla koğuş uyuyor. Kulelerdeki jandarmalar yine bu gece düdüklerini daha sık, daha keskin öttürüyorlardı. Bu düdük sesleri ne zaman böyle deli bir sirayetle, belki de hiç sebepsiz, telaşlansalar ben kendimi karanlık bir gece batan bir gemide sanırım. Üstümüzdeki koğuştan idamlık eşkıyaların zincir sesleri geliyordu. Evrakları temyizde. Yağmurlu bir akşam kararı giyip döndüklerinden beri hep böyle sabahlara kadar demirlerini şakırdatıp dolaşıyorlar. Gündüzleri arka avluya çıkarıldığımız vakit kaç defa onların pencerelerine baktım. Üç insan. İkisi sağdaki pencerenin içinde oturur, birisi soldaki pencerede. İlk yakalanıp arkadaşlarını ele veren bu tek başına oturanmış. En çok cıgara içen de o. Üçü de kollarını pencerelerin demirlerine doluyorlar. Oldukları yerden denizi, dağları çok iyi görebildikleri halde onlar hep aşağıya, avluya, bize, insanlara bakıyorlar. Seslerini hiç işitmedim. Bütün hapishane içinde bir kerre olsun türkü söylemiyen sade onlardır. Ve hep böyle yalnız geceleri konuşan zincirleri birdenbire bir sabah karanlığında susarsa, hapishane bilecek ki, dışardaki şehrin en kalabalık meydanında göğüsleri yaftalı üç beyaz uzun gömlek sallanmıştır. Bir aspirin olsa. Avuçlarımın içi yanıyor. Kafamda Bedreddin ve Börklüce Mustafa. Kendimi biraz daha zorlıyabilsem, başım böyle gözlerimi bulandıracak kadar ağrımasa, çok uzak yılların kılıç şakırtıları, at kişnemeleri, kırbaç sesleri, kadın ve çocuk çığlıkları içinde iki ışıklı ümit sözü gibi Bedreddinle Mustafanın yüzlerini görebileceğim. Gözüme, demin kapatıp çimentoya bıraktığım risale ilişti. Yarısı güneşten solmuş vişne çürüğü bir kapağı var. Kapakta, üstünlü esreli sülüs bir yazıyla risalenin adı bir tuğra gibi yazılı. Kapağın içinden sararmış sayfa yapraklarının yırtık kenarları çıkıyor. Bu İlâhiyat Fakültesi müderrisinin sülüs yazısından, kamış kaleminden, dividinden ve rıhından Bedreddinimi kurtarmak lâzım, diye düşünüyorum. Aklımda İbni Arabşahtan, Âşıkpaşazâdeden, Neşriden, İdrisi Bitlisiden, Dukastan ve hattâ Şerefeddin Efendiden okuya okuya ezberlediğim satırlar var:
«Şeyh Bedreddinin tevellüdü 770 etrafında olmak lâzım geleceğini kuvvetle tahmin etmek mümkündür.»
«Tahsilini Mısırda ikmâl etmiş olan Şeyh Bedreddin senelerce burada kalmış ve hiç şüphesiz bu muhitte büyük bir kuvveti ilmiyeye mazhar olmuş idi.»
«Mısırdan Edirneye avdetinde ebeveynini burada berhayat bulmuş idi.»
«Kendisinin buraya vürudu peder ve validesini ziyaret maksadile olabileceği gibi bu şehirde tasaltun etmiş olan Musa Çelebinin daveti vakıasile olmak ihtimali de vardır.»
«Çelebi Sultan Mehmet kardeşlerine galebe ile vaziyete hâkim olunca Şeyh Bedreddini İznikte ikamete memur eylemiş idi.»
«Şeyh burada itmam etmiş olduğu Teshil mukaddemesinde "...Kalbimin içindeki ateş tutuşuyor. Ve günden güne artıyor, o surette ki kalbim demir de olsa selâbetine rağmen eriyecek..." demektedir.»
«Şeyhi İznike serdiklerinde kethüdası Börklüce Mustafa Aydın eline vardı. Andan göçtü Karaburuna vardı.»
«Diyordu ki: "Ben senin emlâkine tasarruf edebildiğim gibi sen de benim emlâkime aynı suretle tasarruf edebilirsin." Köylü avam halkı bu nevi sözlerle kendi tarafına celp ve cezb ettikten sonra hırıstiyanlar ile dostluk tesisine çalıştı. Çelebi Sultan Mehmedin Sarohan valisi Sisman bu sahte rahibe karşı hareket ettiyse de Stilaryumun dar geçitlerinden ileriye geçmeğe muvaffak olamadı.»
«Simavne kadısı oğlu işitti kim Börklücenin hali terakki etti, o dahi İznikten kaçtı. İsfendiyara vardı. İsfendiyardan bir gemiye binip Eflak eline geçti. Andan gelip Ağaçdenizine girdi.
«Bu esnada müşarünileyhin halifesi Mustafanın Aydın elinde avazeyi huruç ve fesat ve ilhadı Sultan Mehemmed'in kulağına vâsıl oldu. Derhal Rumiyei suğra ve Amesye Padişahı olan Şehzade Sultan Muradın ismine hükmü hümayün sadır oldu ki Anadolu askerlerini cem ile mülhid Mustafanın def'ine kıyam eyliye. Ve mükemmel asker ve teçhizat ile Aydın elinde anın başına ine...»
«Mustafa, on bine yakın müfsit ve mülhid müritlerinden olan asker ile şehzadeye mükabeleye kıyam eylediler.»
«Mübalega cenk olundu.»
«Bir çok kan döküldükten sonra tevfiki ilâhi ile o leşkeri ilhad mağlub oldu.»
«Sağ kalanlar Ayasluğa getirildiler. Börklüceye tatbik olunan en müthiş işkenceler bile onu fikri sabitinden çeviremedi. Mustafa bir deve üzerinde çarmıha gerildi. Kolları yekdiğerinden ayrı olarak bir tahta üzerine çivilendikten sonra büyük bir alay ile şehirde gezdirildi. Kendisine sadık kalan mahremanı Mustafanın gözü önünde katledildi. Bunlar "Dede Sultan iriş" nidalarile mütevekkilâne ölüme tevdii nefs ettiler.»
«Ahir Börklüceyi paraladılar ve on vilâyeti teftiş ettiler, gideceklerin giderdiler bey kullarına timar verdiler. Bayezid Paşa yine Manisaya geldi Torlak Kemali anda buldu. Anı dahi anda astı.» «Bu esnada Ağaçdenizindeki Bedreddinin hali terakkide idi. Her taraftan birçok halk yanına toplandılar. Bilumum halkın kendisiyle birleşmesine remak kalmış idi. Bundan dolayı Sultan Mehemmedin bizzat hareketi icab etti.
«Ve Bayezid Paşanın teklifiyle bazı kimseler Kadı Bedreddinin silki mütabaatına ve müritliğine dahil oldular. Ve birkaç tedbir ile orman içinde derdest edip bağladılar...
«Sirozda Sultan Mehemmede getirdiler. Acemden henüz gelmiş bir danişmend var idi. Mevlâna Hayder derlerdi. Sultan Mehemmed yanında olurdu. Mevlâna Hayder etti "şeran bunun katli helâl amma mali haramdır."
«Andan Simavne Kadısı oğlunu pazara iletip bir dükkân önünde berdar ettiler. Bir nice günden sonra cünüb müritlerinden birkaçı gelip anı andan aldılar. Şimdi dahi ol diyarda müritleri vardır.»
Başım çatlıyacak gibi. Saate baktım. Durmuş. Yukardakilerin zincir şakırtıları biraz yavaşladı. Yalnız birisi dolaşıyor. Herhalde o tek başına soldaki pencerede oturandır. İçimde bir Anadolu türküsü dinlemek ihtiyacı var. Bana öyle geliyor ki, şimdi yolparacılar koğuşundan yine o yayla türküsünü söylemeğe başlasalar başımın ağrısı bir anda diniverecektir. Bir cıgara daha yaktım. Eğildim. Çimentonun üstünden Mehemmed Şerefeddin Efendinin risalesini aldım. Dışarda rüzgâr çıktı. Penceremizin altındaki deniz, zincir ve düdük seslerini kapatarak homurdanıyor. Penceremizin altı kayalık olacak.
Kaç defa oraya, denizle duvarımızın birleştiği yere bakmak istedik. Fakat imkânı yok. Pencerenin demir çubukları çok dar. İnsan başını dışarı çıkaramıyor. Ve biz burada denizi ancak ufuk halinde görebiliyoruz. Benim yatağımın yanında tornacı Şefiğin yatağı vardı. Şefik bir şeyler mırıldanarak uykusunda döndü. Karısının gönderdiği gelinlik yorganı kaydı. Örttüm. İlâhiyat Fakültesi tarihi kelâm müderrisinin altmış beşinci sayfasını açtım yine.. Cenevizlilerin sırkâtibinden bir iki satır ancak okumuştum ki başımın ağrıları içinde kulağıma bir ses geldi. Bu ses:
— Gürültü etmeksizin denizin dalgalarını aşarak senin yanında bulunuyorum, diyordu. Döndüm. Denizin üstündeki pencerenin arkasında birisi var. Konuşan o:
«— Cenevizlilerin sırkâtibi Dukasın yazdıklarını unuttun mu? Sakız adasında Turlut tesmiye olunan manastırda ikamet eden Giritli bir keşişten bahsettiğini hatırlamıyor musun? Ben, yani Börklüce Mustafanın "dervişlerinden biri" bu Giritli keşişe de böyle baş açık, ayaklarım çıplak ve yekpare bir libasa bürünmüş olarak denizin dalgalarını aşıp gelmez miydim?»
Pencerenin demirleri dışında hiçbir yere tutunmasına imkân olmadan böyle boylu boyunca durup bu sözleri söyleyene baktım. Gerçekten de dediği gibiydi. Yekpare libası aktı. Şimdi, yıllarca sonra, ben bu satırları yazarken İlâhiyat Fakültesi müderrisini düşünüyorum. Şerefeddin Efendi öldü mü, sağ mı, bilmiyorum. Fakat eğer sağsa ve bu yazdıklarımı okursa benim için: «Gidi hain, diyecektir, hem maddiyundan olduğunu iddia eder, hem de Giritli keşiş gibi, üstüne üstlük aradan asırlar geçmiş iken, Börklücenin denizleri sessizce aşan müridiyle konuştuğundan dem vurur.»
Tarihi kelâm üstadının bu sözleri söyledikten sonra atacağı ilâhi kahkakayı da duyar gibi oluyorum. Fakat zarar yok. Hazret kahkahasını atadursun. Ben maceramı anlatayım. Başımın ağrısı birdenbire dindi. Yataktan çıktım. Penceredekine doğru yürüdüm. Elimden tuttu. Benden başka yirmi sekiz insanı ve terli çimentosuyla uyuyan koğuşu bıraktık. Birdenbire kendimi o bir türlü göremediğimiz, denizle duvarımızın birleştiği yerde, kayaların üstünde buldum. Börklücenin müridiyle yan yana karanlık denizin dalgalarını sessizce aşarak yılların arkasına, asırlarca geriye, sultan Gıyaseddin Ebülfeth Mehemmed bin ibni Yezidülkirişçi, yahut sadece Çelebi Sultan Mehmet devrine gittik. Ve işte size anlatmak istediğim macera bu yolculuktur. Bu yolculukta gördüğüm ses, renk, hareket, şekil manzaralarını parça parça ve çoğunu — eski bir itiyat yüzünden —- bir çeşit uzunlu kısalı satırlar ve arasıra kafiyelerle tesbit etmeğe çalışacağım. Şöyle ki:
1.
Sedirde al yeşil, dal dal Bursa ipeklisi, duvarda mavi bir bahçe gibi Kütahyalı çiniler, gümüş ibriklerde şarap, bakır lengerlerde kızarmış kuzular nar idi. Öz kardeşi Musayı ok kirişiyle boğup yani bir altın leğende kardeş kanıyla aptest alarak Çelebi Sultan Memet tahta çıkmış hünkâr idi. Çelebi hünkâr idi amma Âl Osman ülkesinde esen bir kısırlık çığlığı, bir ölüm türküsü rüzgâr idi. Köylünün göz nuru zeamet alın teri timar idi. Kırık testiler susuz su başarında bıyık buran sipahiler var idi. Yolcu, yollarda topraksız insanın ve insansız toprağın feryadını duyar idi. Ve yolların sonu kale kapısında kılıçlar şakırdar köpüklü atlar kişner iken çarşıda her lonca kesmiş kendi pirinden ümidi tarumar idi. Velhasıl hünkâr idi, timar idi, rüzgâr idi, ahüzar idi.
2.
Bu göl İznik gölüdür. Durgundur. Karanlıktır. Derindir. Bir kuyu suyu gibi içindedir dağların.
Bizim burada göller dumanlıdırlar. Balıklarının eti yavan olur, sazlıklarından ısıtma gelir, ve göl insanı sakalına ak düşmeden ölür.
Bu göl İznik gölüdür. Yanında İznik kasabası. İznik kasabasında kırık bir yürek gibidir demircilerin örsü. Çocuklar açtır. Kurutulmuş balığa benzer kadınların memesi. Ve delikanlılar türkü söylemez.
Bu kasaba İznik kasabası. Bu ev esnaf mahallesinde bir ev. Bu evde bir ihtiyar vardır Bedreddin adında. Boyu küçük sakalı büyük sakalı ak. Çekik çocuk gözleri kurnaz ve sarı parmakları saz gibi.
Bedreddin ak bir koyun postu üstüne oturmuş. Hattı talik ile yazıyor «Teshil»i. Karşısında diz çökmüşler ve karşıdan bir dağa bakar gibi bakıyorlar ona. Bakıyor: Başı tıraşlı kalın kaşlı ince uzun boylu Börklüce Mustafa. Bakıyor: kartal gagalı Torlak Kemâl.. Bakmaktan bıkıp usanmayıp bakmağa doymıyarak İznik sürgünü Bedreddine bakıyorlar..
3.
Kıyıda çıplak ayaklı bir kadın ağlamaktadır. Ve gölde ipi kopmuş boş bir balıkçı kayığı bir kuş ölüsü gibi suyun üstünde yüzüyor. Gidiyor suyun götürdüğü yere, gidiyor parçalanmak için karşı dağlara.
İznik gölünde akşam oldu. Dağ başlarının kalın sesli sipahileri güneşin boynunu vurup kanını göle akıttılar.
Kıyıda çıplak ayaklı bir kadın ağlamaktadır, bir sazan balığı yüzünden kaleye zincirlenen balıkçının kadını.
İznik gölünde akşam oldu. Bedreddin eğildi suya avuçlayıp doğruldu.
Ve sular parmaklarından dökülüp tekrar göle dönerken dedi kendi kendine: «— O âteş ki kalbimin içindedir tutuşmuştur günden güne artıyor. Dövülmüş demir olsa dayanmaz buna eriyecek yüreğim... Ben gayrı zuhur ve huruç edeceğim! Toprak adamları toprağı fethe gideceğiz. Ve kuvveti ilmi, sırrı tevhidi gerçeklendirip biz milletlerin ve mezheplerin kanunlarını iptâl edeceğiz...»
• Ertesi gün gölde kayık parçalanır kalede bir baş kesilir kıyıda bir kadın ağlar ve yazarken Simavneli «Teshil»ini Torlak Kemâlle Mustafa öptüler şeyhlerinin elini. Al atların kolanını sıktılar. Ve İznik kapısından dizlerinde çırılçıplak bir kılıç heybelerinde el yazma bir kitapla çıktılar...
Kitaplarının adı: «Varidat»dı.
4.
Börklüce Mustafa ile Torlak Kemâl, Bedreddinin elini öpüp atlarına binerek biri Aydın, biri Manisa taraflarına gittikten sonra ben de rehberimle Konya ellerine doğru yola çıktım ve bir gün Haymana ovasına ulaştığımızda
Duyduk ki Mustafa huruç eylemiş Aydın elinde Karaburunda. Bedreddinin kelâmını söylemiş köylünün huzurunda.
Duyduk ki; «cümle derdinden kurtulup piri pâk olsun diye, on beş yaşında bir civan teni gibi, toprağın eti, ağalar topyekün kılıçtan geçirilip verilmiş ortaya hünkâr beylerinin timarı zeameti.»
Duyduk ki... Bu işler duyulur da durmak olur mu? Bir sabah erken, Haymana ovasında bir garip kuş öterken, sıska bir söğüt altında zeytin danesi yedik. «Varalım, dedik. Görelim, dedik. Yapışıp sapanın sapına şol kardeş toprağını biz de bir yol sürelim, dedik.» Düştük dağlara dağlara, aştık dağları dağları...
Dostlar, ben yolculuk etmem bir başıma. Bir ikindi vakti can yoldaşıma dedim ki: geldik. Dedim ki: bak başladı karşımızda bir çocuk gibi gülmeğe bir adım geride ağlayan toprak. Bak ki, incirler iri zümrüt gibidir, kütükler zor taşıyor kehribar salkımları. Saz sepetlerde oynıyan balıkları gör: ıslak derileri pul pul, ışıl ışıldır ve körpe kuzu eti gibi aktır yumuşaktır etleri. Dedim ki bak, burda insan toprak gibi, güneş gibi, deniz gibi bereketli. Burda insan gibi verimli deniz, güneş ve toprak..
5.
Arkamızda hünkârın ve hünkâr beylerinin timar ve zeametli topraklarını bırakıp Börklücenin diyarına girdiğimizde bizi ilk karşılayan üç delikanlı oldu. Üçü de yanımdaki rehberim gibi yekpâre ak libaslıydılar. Birisinin kıvırcık, abanoz gibi siyah bir sakalı ve aynı renkte ihtiraslı gözleri, kemerli büyük bir burnu vardı. Vaktiyle Musanın dinindenmiş. Şimdi Börklüce yiğitlerinden. İkincisinin çenesi kıvrık ve burnu dümdüzdü. Sakızlı Rum bir gemiciymiş. O da Börklüce müritlerinden. Üçüncüsü orta boylu, geniş omuzlu. Şimdi düşünüyorum da, onu, yolparacılar koğuşunda yatan ve o yayla türküsünü söyliyen Hüseyine benzetiyorum. Yalnız Hüseyin Erzurumluydu. Bu Aydınlıymış. İlk sözü söyliyen Aydınlı oldu: — Dost musunuz düşman mı? dedi. Dost iseniz hoşgeldiniz. Düşman iseniz boynunuz kıldan incedir. — Dostuz, dedik. Ve o zaman öğrendik ki, Sarohan valisi Sismanın ordusunu, yani toprakları tekrar hünkâr beylerine vermek isteyenleri, bizimkiler Karaburunun dar, dağlık geçitlerinde tepelemişlerdir. Yine, o yolparacılar koğuşunda yatan Hüseyin'e benziyeni dedi ki: — Buradan ta Karaburunun dibindeki denize dek uzayan kardeş soframızda bu yıl incirler böyle ballı, başaklar böyle ağır ve zeytinler böyle yağlı iseler, biz onları, sırma cepken giyer haramilerin kanıyla suladık da ondandır. Müjde büyüktü. Rehberim: — Öyleyse tez dönelim. Haberi Bedreddine iletelim, dedi. Yanımıza Sakızlı Rum gemici Anastası da alıp ve ancak eşiğine bastığımız kardeş toprağını bırakarak tekrar Âl Osman oğullarının karanlığına daldık. Bedreddini İznikte, göl kıyısında bulduk. Vakit sabahtı. Hava ıslak ve kederliydi. Bedreddin. — Nöbet bizimdir. Rumeline geçek, dedi. Gece İznikten çıktık. Peşimizi atlılar kovalıyordu. Karanlık, onlarla aramızda duvar gibiydi. Ve bu duvarın arkasından nal seslerini duyuyorduk. Rehberim önden gidiyor, Bedreddinin atı benim al atımla Anastasınki arasındaydı. Biz üç anaydık. Bedreddin çocuğumuz Ona bir kötülük edecekler diye içimiz titriyordu. Biz üç çocuktuk. Bedreddin babamız. Karanlığın duvarı ardındaki nal sesleri yaklaşır gibi oldukça Bedreddine sokuluyorduk. Gün ışığında gizlenip, geceleri yol alarak İsfendiyara ulaştık. Oradan bir gemiye bindik.
6.
Bir gece bir denizde yalnız yıldızlar ve bir yelkenli vardı. Bir gece bir denizde bir yelkenli yapyalnızdı yıldızlarla. Yıldızlar sayısızdı. Yelkenler sönüktü. Su karanlıktı ve göz alabildiğine dümdüzdü.
Sarı Anastasla Adalı Bekir hamladaydılar. Koç Salihle ben pruvada. Ve Bedreddin parmakları sakalına gömülü dinliyordu küreklerin şıpırtısını.
Ben: — Ya! Bedreddin! dedim, uyuklıyan yelkenlerin tepesinde yıldızlardan başka bir şey görmüyoruz. Fısıltılar dolaşmıyor havalarda. Ve denizin içinden gürültüler duymuyoruz. Sade bir dilsiz, karanlık su, sade onun uykusu. Ak sakalı boyundan büyük küçük ihtiyar güldü, dedi: — Sen bakma havanın durgunluğuna derya dediğin uyur uyur uyanır.
Bir gece bir denizde yalnız yıldızlar ve bir yelkenli vardı. Bir gece bir yelkenli geçip Karadenizi gidiyordu Deliormana Ağaçdenizine...
7.
Bu orman ki Deliormandır gelip durmuşuz demek Ağaçdenizinde çadır kurmuşuz. «Malûm niçin geldik, malûm derdi derunumuz» diye her daldan her köye bir şahin uçurmuşuz.
Her şahin peşine yüz aslan takıp gelmiş. Köylü, bey ekinini, çırak çarşıyı yakıp reaya zinciri bırakıp gelmiş. Yani Rumelinde bizden ne varsa tekmil kol kol Ağaçdenizine akıp gelmiş...
Bir kızılca kıyamet! Karışmış birbirine at, insan, mızrak, demir, yaprak, deri, gürgenlerin dalları, meşelerin kökleri. Ne böyle bir âlem görmüşlüğü vardır, ne böyle bir uğultu duymuşluğu var Deliorman deli olalı beri....
8.
Anastası Deliormanda Bedreddinin ordugâhında bırakıp ben ve rehberim Geliboluya indik. Bizden önce buradan denizi yüzerek geçen olmuş. Galiba bir dildâde yüzünden. Biz de denizi yüzerek karşı kıyıya vardık. Lâkin bizi bir balık gibi çevik yapan şey bir kadın yüzünü ay ışığında seyretmek ihtirası değil, İzmir yoluyla Karaburuna, bu sefer şeyhinden Mustafaya haber ulaştırmak işiydi. İzmire yakın bir kervansaraya vardığımızda, padişahın on iki yaşındaki oğlunun elinden tutan Bayezid Paşanın Anadolu askerlerini topladığını duyduk. İzmirde çok oyalanmadık. Şehirden çıkıp Aydın yolunu tutmuştuk ki bir bağ içinde, bir ceviz ağacı altında, bir kuyuya serinlesin diye karpuz salmış dinlenen ve sohbet eden dört çelebiye rastladık. Her birinin üstünde başka çeşit libas vardı. Üçü kavukluydu, birisi fesli. Selâm verdiler. Selâm aldık. Kavuklulardan birisi Neşrî imiş. Dedi ki: — Halkı ibahet mezhebine davet eden Börklücenin üzerine Sultan Mehemmed Bayezid Paşa'yı gönderir. Kavuklulardan ikincisi Şükrüllah bin Şihâbiddin imiş. Dedi ki: — Bu sofinin başına birçok kimseler toplandı. Ve bunların dahi şer'i Muhammediye muhalif nice işleri âşikâr oldu. Kavuklulardan üçüncüsü Âşıkpaşazâde imiş. Dedi ki: - Sual: Ahir Börklüce paralanırsa imanla mı gidecek, imansız mı? - Cevap: Allah bilir anın çünkim biz anın mevti halini bilmezüz.. Fesli olan çelebi İlâhiyat Fakültesi tarihi kelâm müderrisiydi. Yüzümüze baktı. Gözlerini kırpıştırarak kurnaz kurnaz gülümsedi. Bir şey demedi. Biz hemen atlarımızı mahmuzladık. Ve bir bağ içinde, bir ceviz ağacı altında, bir kuyuya saldıkları karpuzları serinletip sohbet edenleri nallarımızın tozları arkasında bırakarak Aydına, Karaburuna, Börklücenin yanına vardık.
9.
Sıcaktı. Sıcak. Sapı kanlı, demiri kör bir bıçaktı sıcak.
Sıcaktı. Bulutlar doluydular, bulutlar boşanacak boşanacaktı. O, kımıldanmadan baktı, kayalardan iki gözü iki kartal gibi indi ovaya. Orda en yumuşak, en sert en tutumlu, en cömert, en seven, en büyük, en güzel kadın: TOPRAK nerdeyse doğuracak doğuracaktı.
Sıcaktı. Baktı Karaburun dağlarından O baktı bu toprağın sonundaki ufka çatarak kaşlarını : Kırlarda çocuk başlarını Kanlı gelincikler gibi koparıp çırılçıplak çığlıkları sürükleyip peşinde beş tuğlu bir yangın geliyordu karşıdan ufku sarıp.
Bu gelen Şehzade Murattı. Hükmü hümâyun sâdır olmuştu ki Şehzade Muradın ismine Aydın eline varıp Bedreddin halifesi mülhid Mustafanın başına ine.
Sıcaktı. Bedreddin halifesi mülhid Mustafa baktı, baktı köylü Mustafa. Baktı korkmadan kızmadan gülmeden. Baktı dimdik dosdoğru. Baktı O. En yumuşak, en sert en tutumlu, en cömert, en seven, en büyük, en güzel kadın : TOPRAK nerdeyse doğuracak doğuracaktı.
Baktı. Bedreddin yiğitleri kayalardan ufka baktılar. Gitgide yaklaşıyordu bu toprağın sonu fermanlı bir ölüm kuşunun kanatlarıyla. Oysaki onlar bu toprağı, bu kayalardan bakanlar, onu, üzümü, inciri, narı, tüyleri baldan sarı, sütleri baldan koyu davarları, ince belli, aslan yeleli atlarıyla duvarsız ve sınırsız bir kardeş sofrası gibi açmıştılar.
Sıcaktı. Baktı. Bedreddin yiğitleri baktılar ufka...
• En yumuşak, en sert, en tutumlu, en cömert, en seven, en büyük, en güzel kadın : TOPRAK nerdeyse doğuracak doğuracaktı.
Sıcaktı. Bulutlar doluydular. Nerdeyse tatlı bir söz gibi ilk damla düşecekti yere. Birden- - bire kayalardan dökülür gökten yağar yerden biter gibi, bu toprağın verdiği en son eser gibi Bedreddin yiğitleri şehzade ordusunun karşısına çıktılar. Dikişsiz ak libaslı baş açık yalnayak ve yalın kılıçtılar.
Mübalâğa cenk olundu.
Aydının Türk köylüleri, Sakızlı Rum gemiciler, Yahudi esnafları, on bin mülhid yoldaşı Börklüce Mustafanın düşman ormanına on bin balta gibi daldı. Bayrakları al, yeşil, kalkanları kakma, tolgası tunç saflar pâre pâre edildi ama, boşanan yağmur içinde gün inerken akşama on binler iki bin kaldı.
Hep bir ağızdan türkü söyleyip hep beraber sulardan çekmek ağı, demiri oya gibi işleyip hep beraber, hep beraber sürebilmek toprağı, ballı incirleri hep beraber yiyebilmek, yârin yanağından gayrı her şeyde her yerde hep beraber! diyebilmek için on binler verdi sekiz binini..
Yenildiler.
Yenenler, yenilenlerin dikişsiz, ak gömleğinde sildiler kılıçlarının kanını. Ve hep beraber söylenen bir türkü gibi hep beraber kardeş elleriyle işlenen toprak Edirne sarayında damızlanmış atların eşildi nallarıyla.
Tarihsel, sosyal, ekonomik şartların zarurî neticesi bu! deme, bilirim! O dediğin nesnenin önünde kafamla eğilirim. Ama bu yürek o, bu dilden anlamaz pek. O, «hey gidi kambur felek, hey gidi kahbe devran hey,» der. Ve teker teker, bir an içinde, omuzlarında dilim dilim kırbaç izleri, yüzleri kan içinde geçer çıplak ayaklarıyla yüreğime basarak geçer Aydın ellerinden Karaburun mağlûpları..*
(*) Şimdi ben bu satırları yazarken, «Vay, kafasıyla yüreğini ayırıyor; vay, tarihsel, sosyal, ekonomik şartları kafam kabul eder amma, yüreğim yine yanar, diyor. Vay, vay, Marksiste bakın...» gibi laflar edecek olan bazı "sol" geçinen delikanlıları düşünüyorum. Tıpkı yazımın ta başında tarihi kelâm müderrisini düşünüp kahkahasını duyduğum gibi. Ve şimdi eğer böyle bir istidrad yapıyorsam bu o çeşit delikanlılar için değil, Marksizmi yeni okumaya başlamış, sol züppeliğinden uzak olanlar içindir. Bir doktorun verem bir çocuğu olsa, doktor, çocuğunun öleceğini bilse, bunu fizyolojik, biyolojik, bilmemne-lojik bir zaruret olarak kabul etse ve çocuk ölse, bu ölümün zaruretini çok iyi bilen doktor, çocuğunun arkasından bir damlacık gözyaşı dökmez mi ? Paris Komunasının devrileceğini, bu devrilişin bütün tarihî, sosyal, ekonomik şartlarını önceden bilen Marksın yüreğinden Komunanın büyük ölüleri «bir ıstırap şarkısı» gibi geçmemişler midir? Ve Komuna öldü, yaşasın komuna! diye bağıranların sesinde bir damla olsun acılık yok muydu? Marksist, bir «makina - adam», bir ROBOTA değil, etiyle, kanıyla sinir ve kafası ve yüreğiyle tarihî, sosyal, konkre bir insandır.
10.
Karanlıkta durdular. Sözü O aldı, dedi: «— Ayasluğ, şehrinde pazar kurdular. Yine kimin dostlar yine kimin boynun vurdular?»
Yağmur yağıyordu boyuna. Sözü onlar alıp dediler ona: «— Daha pazar kurulmadı kurulacak. Esen rüzgâr durulmadı durulacak. Boynu daha vurulmadı vurulacak.»
Karanlık ıslanırken perde perde belirdim onların olduğu yerde sözü ben aldım, dedim : «— Ayasluğ şehrinin kapısı nerde? Göster geçeyim! Kalesi var mı? Söyle yıkayım. Baç alırlar mı? De ki vermeyim!»
Sözü O aldı, dedi: «—Ayasluğ şehrinin kapısı dardır. Girip çıkılmaz. Kalesi vardır, kolay yıkılmaz. Var git al atlı yiğit var git işine!..»
Dedim: «— Girip çıkarım!» Dedim: «-—Yakıp yıkarım!» Dedi: «—Yağış kesildi gün ağarıyor. Cellât Ali, Mustafayı çağırıyor! Var git al atlı yiğit var git işine!..»
Dedim: «— Dostlar bırakın beni bırakın beni. Dostlar göreyim onu göreyim onu! Sanmayınız dayanamam. Sanmayınız yandığımı el âleme belli etmeden yanamam!
Dostlar "Olmaz!" demeyin, "Olmaz!" demeyin boşuna. Sapından kopacak armut değil bu armut değil bu, yaralı olsa da düşmez dalından; bu yürek bu yürek benzemez serçe kuşuna serçe kuşuna!
Dostlar biliyorum! Dostlar biliyorum nerde, ne haldedir O! Biliyorum gitti gelmez bir daha! Biliyorum bir deve hörgücünde kanıyan bir çarmıha çırılçıplak bedeni mıhlıdır kollarından. Dostlar bırakın beni, bırakın beni. Dostlar bir varayım göreyim göreyim Bedreddin kullarından Börklüce Mustafayı Mustafayı.»
• Boynu vurulacak iki bin adam, Mustafa ve çarmıhı cellât, kütük ve satır her şey hazır her şey tamam.
Kızıl sırma işlemeli bir haşa altın üzengiler kır bir at. Atın üstünde kalın kaşlı bir çocuk Amasya padişahı şehzade sultan Murat. Ve yanında onun bilmem kaçıncı tuğuna ettiğim Bayezid Paşa!
Satırı çaldı cellât. Çıplak boyunlar yarıldı nar gibi, yeşil bir daldan düşen elmalar gibi birbiri ardına düştü başlar. Ve her baş düşerken yere çarmıhından Mustafa baktı son defa. Ve her yere düşen başın kılı depremedi: —İriş Dede Sultanım iriş! dedi bir, başka bir söz demedi..
11.
Bayezid Paşa Manisaya gelmiş, Torlak Kemâli anda bulup anı dahi anda asmış, on vilâyet teftiş edilerek gidecekler giderilmiş ve on vilâyet betekrar bey kullarına timar verilmişti. Rehberimle ben, bu on vilâyetten geçtik. Tepemizde akbabalar dolaşıyor ve zaman zaman acayip çığlıklar atarak karanlık derelerin içine süzülüyorlar, henüz kanları kurumamış körpe kadın ve çocuk ölülerinin üstüne iniyorlardı. Yollarda, güneşin altında, genç, ihtiyar erkek cesetleri serili olduğu halde, kuşların yalnız kadın ve çocuk etini tercih etmeleri karınlarının ne kadar tok olduğunu gösteriyordu. Yollarda hünkâr beylerinin alaylarına rastlıyorduk. Hünkârın bey kulları; çürümüş bir bağ havası gibi ağır ve büyük bir güçlükle kımıldanabilen rüzgârların içinden ve parçalanmış toprağın üstünden geçerek, rengârenk tuğları, davullarıyla ve çengü çigane ile timarlarına dönüp yerleşirlerken biz on vilâyeti arkada bıraktık. Gelibolu karşıdan göründü. Rehberime: — Takatim kalmadı gayrı, dedim, denizi yüzerek geçmem mümkün değil. Bir kayık bulduk. Deniz dalgalıydı. Kayıkçıya baktım. Bir Almanca kitabın iç kapağından koparıp koğuşta başucuma astığım resme benziyor. Kalın bıyığı abanoz gibi siyah, sakalı geniş ve bembeyaz. Ömrümde böyle açık, böyle konuşan bir alın görmemişimdir. Boğazın orta yerine gelmiştik, deniz durmamacasına akıyor, kurşun boyalı havanın içinde sular köpüklenerek kayığımızın altından kayıyordu ki koğuştaki resme benziyen kayıkçımız: — Serbest insan ve esir, patriçi ve pleb, derebeyi ve toprak kölesi, usta ve çırak, bir kelime ile ezenler ve ezilenler, nihayet bulmaz bir zıddıyette birbirine karşı göğüs gererek bazen el altından, bazen açıktan açığa fasılasız bir mücadeleyi devam ettirdiler; dedi.
12.
Rumeline ayak bastığımızda Çelebi Sultan Mehemmedin Selânik kalesindeki muhasarayı kaldırarak Sereze geldiğini duyduk. Bir an önce Deliormana ulaşmak için gece gündüz yol almağa başladık. Bir gece yol kenarında oturmuş dinleniyorduk ki, karşıdan Deliorman taraflarından gelip Serez şehrine doğru giden üç atlı, doludizgin önümüzden geçti. Atlılardan birinin terkisinde bir heybe gibi bağlanmış, insana benzer bir karaltı görmüştüm. Tüylerim diken diken oldu. Rehberime dedim ki:
Ben tanırım bu nal seslerini. Bu köpükleri kanlı simsiyah atlar karanlık yolun üstünden dörtnala geçip hep böyle terkilerinde bağlı esirler götürdüler.
Ben tanırım bu nal seslerini. Onlar bir sabah çadırlarımıza bir dost türküsü gibi gelmişlerdir. Bölüşmüşüzdür ekmeğimizi onlarla. Hava öyle güzeldir, yürek öyle umutlu, göz çocuklaşmış ve hakîm dostumuz ŞÜPHE uykuda...
Ben tanırım bu nal seslerini. Onlar bir gece çadırlarımızdan doludizgin uzaklaşırlar. Nöbetçiyi sırtından bıçaklamışlardır ve terkilerinde en değerlimizin arkadan bağlanmış kolları vardır.
Ben tanırım bu nal seslerini onları Deliorman da tanır..
Filhakika bu nal seslerini Deliormanın da tanıdığını çok geçmeden öğrendik. Çünkü ormanımızın eteklerine ilk adımımızı atmıştık ki, Bayezid Paşanın diğer tedbiratı saibe ile ormana adamlar bıraktığını, bunların karargâha kadar sokulup Bedreddinin müritliğine dahil olduklarını ve bir gece şeyhimizi çadırında uykuda bastırıp kaçırdıklarını duyduk. Yani yol kenarında rastladığımız üç atlı Osmanlı tarihindeki provokatörlerin ağababası idiler ve terkilerinde götürdükleri esir de Bedreddindi.
13.
Rumeli, Serez ve bir eski terkibi izafi: HUZÛRU HÜMAYUN.
Ortada yere saplı bir kılıç gibi dimdik bizim ihtiyar. Karşıda hünkâr. Bakıştılar.
Hünkâr istedi ki: bu müşahhas küfrü yere sermeden önce, son sözü ipe vermeden önce, biraz da şeriat eylesin ibrazı hüner âdâb ü erkâniyle halledilsin iş.
Hazır bilmeclis Mevlâna Hayder derler mülkü acemden henüz gelmiş bir ulu danişmend kişi kınalı sakalını ilhamı ilâhiye eğip, «Malı haramdır amma bunun kanı helâldır» deyip halletti işi...
Dönüldü Bedreddine. Denildi: «Sen de konuş.» Denildi: «Ver hesabını ilhadının.»
Bedreddin baktı kemerlerden dışarı. Dışarda güneş var. Yeşermiş avluda bir ağacın dalları ve bir akarsuyla oyulmaktadır taşlar. Bedreddin gülümsedi. Aydınlandı içi gözlerinin, dedi: — Mademki bu kerre mağlubuz netsek, neylesek zaid. Gayrı uzatman sözü. Mademki fetva bize aid verin ki basak bağrına mührümüzü..
14.
Yağmur çiseliyor, korkarak yavaş sesle bir ihanet konuşması gibi.
Yağmur çiseliyor, beyaz ve çıplak mürted ayaklarının ıslak ve karanlık toprağın üstünde koşması gibi.
Yağmur çiseliyor, Serezin esnaf çarşısında, bir bakırcı dükkânının karşısında Bedreddinim bir ağaca asılı.
Yağmur çiseliyor. Gecenin geç ve yıldızsız bir saatidir. Ve yağmurda ıslanan yapraksız bir dalda sallanan şeyhimin çırılçıplak etidir.
Yağmur çiseliyor. Serez çarşısı dilsiz, Serez çarşısı kör. Havada konuşmamanın, görmemenin kahrolası hüznü Ve Serez çarşısı kapatmış elleriyle yüzünü.
Yağmur çiseliyor.
TORNACI ŞEFİĞİN GÖMLEĞİ
Yağmur çiseliyordu. Dışarda, demir parmaklıkların arkasındaki deniz ufkunda ve bu ufkun üstündeki bulutlu gökte sabah olmuştu. Bugün bile gayet iyi hatırlıyorum. İlkönce omuzumda bir elin dokunuşunu duymuştum. Dönüp baktım. Tornacı Şefik. İçleri ışıl ışıl, kapkara gözlerini yüzüme dikmiş: — Bu gece uyumadın galiba, diyor. Artık yukardan eşkıyaların zincir sesleri gelmiyordu. Ortalık ağarınca onlar uykuya varmış olmalılar. Gün ışığında nöbetçilerin düdük sesleri de manalarını kaybediyor. Boyaları siliniyor ve ancak karanlıkta belli olan sert çizgileri yumuşuyor. Koğuşun kapısı dışardan açıldı. İçerde çocuklar teker teker uyanıyorlar. Şefik soruyor: — Ne oldun, bir tuhaf halin var senin? Şefiğe geceki maceramı anlatıyorum: — Fakat, diyorum, hani gözümle gördüm. Nah şu pencerenin arkasına geldi. Yekpare ak bir gömleği vardı. Elimden tuttu. Bütün bir yolculuğu yan yana, daha doğrusu onun rehberliğiyle yaptım.. Tornacı Şefik gülüyor. Bana pencereyi göstererek: — Sen, diyor, yolculuğu Mustafanın müridiyle değil, benim gömleğimle yapmışsın. Bak, dün gece asmıştım. Hâlâ pencerede.. Ben de gülüyorum. Simavne Kadısı oğlu Bedreddin hareketinde bana rehberlik eden tornacı Şefiğin gömleğini demirlerin üstünden alıyorum. Şefik gömleğini sırtına geçiriyor. Bütün koğuş arkadaşları «yolculuğumu» öğrendiler. Ahmed: — Bunu yaz işte, diyor. Bir «Bedreddin destanı» isteriz. Hem sana ben de bir hikâye anlatayım onu da kitabın sonuna koyarsın... Ahmedin anlattığı hikâyeyi işte kitabımın sonuna koyuyorum.
AHMEDİN HİKÂYESİ
Balkan harbinden önceydi. Dokuz yaşındaydım. Dedemle, Rumelinde, bir köylüye misafir olduk. Köylü mavi gözlü ve bakır sakallıydı. Bol kırmızı biberli tarhana içtik. Kıştı, Rumelinin kuru, çok bilenmiş bir bıçak gibi keskin kışlarından biri. Köyün adını hatırlıyamıyorum. Yalnız, yola kadar bizimle gelen jandarma, bu köyün insanlarını dünyanın en inatçı, en vergi vermez, en dik kafalı köylüleri diye anlattıydı. Jandarmaya göre bunlar, ne müslüman, ne gâvurdular. Belki kızılbaştılar. Ama, tam da kızılbaş değil. Köye girişimiz hâlâ aklımdadır. Güneş battı batacak. Yol don tutmuş. Yolda cam parçaları gibi pırıldıyan kaskatı su birikintilerinde kızıltılar. Köyün karanlığa karışmıya başlıyan ilk çitlerinde bizi bir köpek karşıladı. İri, alacakaranlık içinde kendi kendinden daha kocaman görünen bir köpek. Havlıyordu. Arabacımız dizginleri kastı. Köpek atların göğüslerine doğru sıçrayıp saldırıyor. Ben, «Ne oluyoruz?» diye başımı arabacının arkasından dışarı uzattım. Arabacının kırbacı tutan kolu dirseğiyle yüzüme çarparak kalktı ve yılan ıslığı gibi ince bir şaklamayla köpeğin başına indi. Tam bu sırada kalın bir ses duydum: - Hey. Vurduğunu köylü, kendini kaymakam mı sandın? Dedem arabadan indi. Köpeğin kalın sesli sahibine «merhaba» dedi. Konuştular. Sonra köpeğin bakır sakallı, mavi gözlü sahibi bizi evinde konuk etti. Kulağımda çocukluğumdan kalan birçok konuşmalar vardır. Bunlardan çoğunun mânasını büyüdükçe anlamış, kimisine şaşmış, kimisine gülmüş, kimisine kızmışımdır. Fakat çocukken yanımda büyüklerin yaptığı hiçbir konuşma mavi gözlü köylüyle dedemin o geceki konuşmaları gibi bütün hayatımın boyunca müessir olmamıştır. Dedemin yumuşak, çelebice bir sesi vardı. Ötekisi kalın, hırçın ve inanmış bir sesle konuşuyordu. Onun kalın sesi diyordu ki: — Hünkârın iradesi ve İranlı Molla Haydarın fetvasıyla Serezde, çarşıda, yapraksız bir ağaç dalına asılan Bedreddinin çırılçıplak ölüsü iki yana ağır ağır sallanıyordu. Geceydi. Çarşının köşesinden üç adam belirdi. Birisinin yedeğinde kır bir at vardı. Eğersiz bir at. Bedreddinin asıldığı ağacın altına geldiler. Soldaki pabuçlarını çıkardı. Ağaca tırmandı. Aşağıda kalanlar kollarını açıp beklediler. Ağaca çıkan adam Bedreddinin uzun ak sakalı altından ince boynuna bir yılan çevikliğiyle sarılmış olan ıslak, sabunlu ipin düğümünü kesmeğe başladı. Bıçağın ucu birdenbire ipten kaydı ve ölünün uzamış boynuna saplandı. Kan çıkmadı. İpi kesmekte olan delikanlı sapsarı oldu. Sonra eğildi, yarayı öptü, doğruldu. Bıçağı attı ve yarısından çoğu kesilen düğümü elleriyle açarak uyuyan oğlunu anasının kollarına bırakan bir baba gibi Bedreddinin ölüsünü aşağıda bekliyenlerin kollarına teslim etti. Onlar çıplak ölüyü çıplak atın üstüne koydular. Ağaca çıkan aşağı indi. En gençleri oydu. Çıplak ölüyü taşıyan çıplak atı yedeğinde çekerek bizim köye geldi. Ölüyü yamacın tepesinde kara ağacın altına gömdü. Ama sonra hünkâr atlıları köyü bastılar. Atlılar gidince delikanlı, ölüyü kara ağacın altından çıkardı. Hani belki bir daha köyü basarlar da cesedi bulurlar diye. Bir daha da dönmedi. Dedem soruyor: — Bunun böyle olduğuna emin misin? — Elbette. Bunu bana anamın babası anlattı. Ona da dedesi söylemiş. Onun dedesine de dedesi. Bu böyle gider... Odada bizden başka sekiz on köylü daha var. Ocağın kızıla boyadığı alaca aydınlık dairenin kıyılarında oturuyorlar. Arasıra bir ikisi kımıldanıyor ve bu alaca aydınlık dairenin içine giren elleri, yüzlerinin bir parçası, omuzlarından bir tanesi kırmızılaşıyor. Bakır sakallının sesini duyuyorum: — O gelecek yine. Çırılçıplak ağaca asılan çırılçıplak gelecek yine. Dedem gülüyor: — Sizin bu itikadınız, diyor, hırıstiyanların itikadına benziyor. Onlar da, İsa peygamber tekrar dünyaya gelecektir, derler. Hattâ müslümanların içinde bile İsa peygamberin günün birinde Şamı şerifte gözükeceğine inananlar vardır. Dedemin bu sözlerine, O, birden karşılık vermiyor. Kalın parmaklı elleriyle dizlerini tuta tuta, doğruluyor. Şimdi bütün gövdesiyle kırmızı dairenin içindedir. Yüzünü yandan görüyorum. Büyük düz bir burnu var. Kavga eder gibi konuşuyor: — İsa peygamberin ölüsü etiyle, kemiğiyle, sakalıyla dirilecekmiş. Bu yalandır. Bedreddinin ölüsü, kemiksiz, sakalsız, bıyıksız, gözün bakışı, dilin sözü, göğsün soluğu gibi dirilecek. Bunu bilirim işte.. Biz Bedreddinin kuluyuz, ahrete, kıyamete inanmayız ki, dağılan, fena bulan bedenin yine bir araya toplanıp dirileceğine inanalım. Bedreddin yine gelecek diyorsak, sözü, bakışı, soluğu bizim aramızdan çıkıp gelecektir, diyoruz. Sustu. Yerine oturdu. Dedem, Bedreddinin geleceğine inandı mı, inanmadı mı, bilmiyorum. Ben, dokuz yaşımda buna inandım, otuz bu kadar yaşımda yine inanıyorum.
SİMAVNE KADISI OĞLU ŞEYH BEDREDDİN DESTANI'NA ZEYL
MİLLÎ GURUR
>>SİMAVNE KADISI OĞLU BEDREDDİN DESTANI»
risalemin dördüncü formasının makina tashihlerini sabahleyin matbaada yaptıktan sonra eve gelmiş, bu destanı yazmak için kullandığım notları, bir hapishanede geceleri doldurulmuş hatıra defterimi gözden geçiriyordum. Artık son forması da baskı makinası altında gidip gelmeğe başlıyan risaleme bir kelime bile ilâve edemiyeceğimi biliyordum. Fakat bana bir şeyler unuttum gibi geliyordu. Bana öyle geliyordu ki, tek bir satır yazı yazdım; fakat bu satırın sonuna nokta koymasını unuttum. Vakit öğleye yakındı. Şafakla beraber çalkalanmağa başlıyan lodos, ağır bulutların üstüne boşanmasıyla durulmuştu. Çok geçmeden yağmur da dindi. Gökyüzünün karanlığı yol yol yarıldı. Ağır perdeleri birdenbire düşen bir pencere gibi hava açıldı. Ve ben, hapishane gecelerinde doldurulmuş bir hatıra defterinde
«Destan»ımın sonuna koymasını unuttuğum noktayı arayıp dururken Süleymaniye'yi gördüm.
Açılan öğle güneşinin altında Sinan'ın Süleymaniye'si bulutlara yaslanmış bir dağ gibiydi. Evimin penceresiyle Süleymaniye'nin arası en aşağı bir saattir. Fakat ben onu elimi uzatsam dokunacakmışım gibi yakın görüyordum. Bu, belki, Süleymaniye'yi en küçük girinti ve çıkıntısına kadar ezbere, gözüm kapalı bile görebilmeğe alıştığım içindir. Rüzgâr, deniz, endamlı ince kemerleri üstünde nasıl durabildiğine şaşılan eski bir taş köprü,
«Çarşambayı sel aldı» türküsü, bir yağlığın kenarındaki «oya», bütün bunlar nasıl, ne kadar bir Cami değilse, bütün bunların Cami olmakla ne kadar alakaları yoksa, bence Süleymaniye de öyle ve o kadar Cami değildir; minarelerinde beş vakit ezan okunmasına ve hasırlarına alın ve diz sürülmesine rağmen Süleymaniye'nin de camilikle o kadar alakası yoktur.
Süleymaniye, benim için, Türk HALK dehasının; şeriat ve softa karanlığından kurtulmuş; hesaba, maddeye, hesabla maddenin ahengine dayanan en muazzam verimlerinden biridir. Sinan'ın evi, maddenin ve aydınlığın mabedidir. Ben ne zaman Sinan'ın Süleymaniye'sini hatırlasam Türk emekçisinin yaratıcılığına olan inancım artar. Kendimi ferâha çıkmış hissederim.
İşte bu sefer de, büyük bir Türk halk hareketi için yazdığım bir risalede unuttuğumu sandığım son noktayı ararken Süleymaniye'mizi, biraz önce yağan yağmurla yıkanmış, açan güneşin altında pırıl pırıl görünce aradığımı birdenbire buldum. Ferahladım. Bulduğumu hatıra defterimin son sayfalarında okudum. Ve anladım ki «Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı» isimli risaleme; belki on satırlık, belki on sayfalık bir zeyl yazmak mecburiyetindeyim.
***
Mevzuu bahis risalemin sonunda
«AHMED'İN HİKÂYESİ»
diye bir fasıl vardır. Bulduğum ve hatıra defterimde okuduğum ve risaleme zeyl olarak yazmak mecburiyetini duyduğum «nokta» bana Ahmed bu hikâyeyi anlattıktan sonra onunla yapmış olduğum bir konuşmadır.
Bu konuşmayı olduğu gibi aşağı geçiriyorum:
«Dışarıda çiseleyen yağmura, koğuşun terli çimentosuna ve yirmi sekiz insanına Ahmed hikâyesini anlatıp bitirmişti. Ben
— Ahmed, demiştim, bana öyle geliyor ki sen Bedreddin hareketinden biraz da millî bir gurur duyuyorsun.
Sesime tuhaf bir eda vererek söylediğim bu cümlenin içinde, Ahmed, «millî gurur» terkibini birdenbire bir kamçı gibi eline almış, onu suratımda şaklatmış ve demisti ki:
— Evet, biraz da millî bir gurur duyuyorum. Tarihinde Bedreddin hareketi gibi bir destan söyliyebilmiş her milletin şuurlu proleteri bundan millî bir gurur duyar. Evet, Bedreddin hareketi aynı zamanda benim millî gururumdur. Millî gurur! Sözlerden ürkme! İki kelimenin yan yana gelişi seni korkutmasın. Lenin'i hatırla. Hangimiz Lenin kadar beynelmilelci olduğumuzu iddia edebiliriz? Lenin, yirminci asırda beynelmilel proletaryanın, dünya emekçi kitlelerinin, beynelmilel proleter demokrasisinin en büyük beynelmilelci rehberi, 1914 senesinde «Sosyal Demokrat»ın 35'inci numarasında ne yazmıştı?
Eğer Ahmed, «Lenin filânca mesele hakkında ne yazmıştı?» demiş olsaydı, herhalde aramızda böyle bir sorgunun cevabını verenler bulunurdu. Fakat «Sosyal-Demokrat»ın 35'inci numarası diye konulan mesele hepimizi şaşırttı. Ve hiçbirimiz 35'inci numarada neler yazılmış olduğunu hatırlıyamadık. Ahmed bu şaşkınlığımız karşısında gülümsedi.
— Zaten o en derin acıdan en büyük sevince kadar bütün duygularını hep bu meşhur gülümseyişiyle ifade eder —
ve aşağı yukarı bütün Lenin külliyatının ana fikirlerini sayfaları ve satırlarıyla taşıyan hafızasından bize şu cümleleri okudu:
«... Biz şuurlu Rus proleterleri millî şuur duygusuna yabancı mıyız? Elbette hayır! Biz dilimizi ve yurdumuzu severiz, onun emekçi kütlelerini (yani nüfusunun 9/10'unu) şuurlu bir demokrat ve sosyalist yaşayışına yükseltebilmek için herkesten çok çalışan biziz. Çar cellâtlarının, asılzadelerin ve kapitalistlerin bizim güzel yurdumuzu nasıl ezdiklerini, onu nasıl sefil kıldıklarını görmek herkesten çok bize ıstırap verir. Ve bu zulümlere bizim muhitimizde, Rusların muhitinde de karşı konulmuş olması; bu muhitin Radişçev'i, Dekabristleri, 70 senelerinin inkilâpçılarını ortaya çıkarmış bulunması; Rus amelesinin 1905 senesinde muazzam bir kitle fırkası yaratması; aynı zamanda Rus mujiğinin demokratlaşarak büyük toprak sahiplerini ve papazları defetmeğe başlaması bizim göğsümüzü kabartır...
«... Biz millî gurur duygusuyla meşbuuz. Çünkü Rus milleti de inkikâpçı bir sınıf yaratabildi. Rus milleti, de beşeriyete yalnız büyük katliâmların, sıra sıra darağaçlarının, sürgünlerin, büyük açlıkların, çarlara, pomeşçiklere, kapitalistlere zilletle boyun eğişlerinin nümunelerini göstermekle kalmadı; hürriyet ve sosyalizm uğrunda büyük kavgalara girişebilmek istidadında olduğunu da ispat etti.
«Biz millî gurur duygusuyla meşbuuz ve bilhassa bundan dolayı kendi esir mazimizden nefet ediyoruz. Bizim esir mazimizde pomeşçiklerle asilzadeler Macaristan'ın, Lehistan'ın, İran'ın, Çin'in hürriyetini boğmak için mujikleri muharebeye sürüklemişlerdi. Biz millî gurur duygusuyla meşbuuz ve bilhassa bundan dolayı bugünkü esir halimizden; aynı pomeşçiklerin kapitalistlerle uyuşarak Lehistan ve Ukranya'yı ezmek, İran'da ve Çin'deki demokratik hareketi boğmak, millî haysiyetimizi berbat eden Romanof'lar, Bogrinski'ler, Purişkeviç'ler çetesini kuvvetlendirmek için bizi harbe sürüklemek istemelerinden nefret ediyoruz. Hiç kimse esir doğmuş olduğundan dolayı kabahatli değildir. Fakat esaretini haklı bulan, onu yaldızlayan (meselâ Lehistan'ın, Ukranya'nın v.s.'nin ezilmesine Rusların «vatan müdafaası» adını veren) esir, yeryüzünün en aşağılık mahlûkudur.»
* Lenin'den bu satırları bir solukta okuduktan sonra Ahmed birdenbire susmuş, nefes almış ve yine o meşhur gülümseyişiyle:
— Evet, demişti, bizim muhitimiz de Bedreddin'i, Börklüce Mustafa'yı, Torlak Kemâl'i, onların bayrağı altında dövüşen Aydınlı ve Deliormanlı köylüleri yaratabildiği için, ben şuurlu Türk proleteri, millî bir gurur duyuyorum. Millî bir gurur duyuyorum, çünkü derebeylik tarihinde bile bu milletin emekçi kütleleri (yani nüfusunun 9/10'u) Sakızlı Rum gemiciyi ve Yahudi esnafını kardeş bilen bir hareket doğurabilmiştir. Çünkü unutmayın ki «başka milletleri ezen bir millet hür olamaz.»
«Simavne Kadısı Oğlu Bedreddin Destanı» isimli risaleme bir önsöz yazmak istemiştim. Bedreddin hareketinin doğuş ve ölüşündeki sosyal-ekonomik şartlar ve sebepleri tetkik edeyim, Bedreddin'in materyalizmiyle Spinoza'nın materyalizmi arasında bir mukayese yapayım, demiştim. Olmadı. Buna karşılık risalemin zeyline kısa bir «sonsöz» yazdım. Şöyle ki: Bana Ahmed:
— Senden bir «Bedreddin destanı» isteriz, demişti.
Ben, benden istenenin ancak bir karalamasını becerebildim. Daha iyisini de yapmağa çalışacağım. Fakat tıpkı benim gibi Ahmed'in dostu, arkadaşı, kardeşi olduğunu söyliyenler, benden istenen sizden de istenendir. Ahmed'e, Bedreddin hareketini bütün azametiyle tetkik eden kalın ilim kitapları, Karaburun ve Deliorman yiğitlerini, etleri, kemikleri, kafaları ve yürekleriyle oldukları gibi diriltecek romanlar,
Ne ah edin dostlar, ne ağlayın! Dünü bugüne bugünü yarına bağlayın!
diyen şiirler, boyaları kahraman tablolar lâzım.
(*) Lenin Külliyatı, baskı 1935, cild 18, sayfa 80, 81, 82, 83'de (Rusların millî gururu) isimli makaleyle — ki bu makale 1914 senesinde «Sosyal Demokrat»ın 35'inci numarasında çıkmıştır — Ahmed'in o gün bize hafızasından okuyup derhal tercüme ettiği satırları bilâhara karşılaştırdım. Ahmed ezbere okuyup tercüme ettiği parçaların yalnız cümle kuruluşlarında bazı değişiklikler yapmış.
Fikirde hiçbir hata olmadığı için ben Ahmed'in tercümesini aynen aldım.
Предвиждат данък сгради 1,5 на хиляда в Търговище
Предвиждат данък сгради 1,5 на хиляда в Търговище
Източник: http://dariknews.bg
Диляна Стойчева
MENEMEN OLAYI
UĞUR MUMCU DİYOR'Kİ
NAMIK KEMAL( VATAN YAHUT SİLİSTRE'DE VATAN KAVRAMI)
NAMIK KEMAL
VATAN YAHUT SİLİSTRE’DE VATAN KAVRAMI
Namık Kemal edebiyat vasıtasıyla toplumu yönlendirmek ister. Tiyatroyu bu amacına ulaşabilmek için kullanır. Vatan Yahut Silistre isimli oyunu Türk Edebiyat tarihinde “romantik tiyatro”nun ilk tipik örneklerindendir. Bu oyunun konusu Kırım Savaşı sırasında geçer. Silistre Kalesi’nin kurtarılması için askerin gösterdiği fedakârlık ve kahramanlık anlatılır. Bu iki erdemle telkin edilen vatana sahip çıkmak, vatanı sevmek ve vatan uğrunda mücadele etmek yani vatan duygusudur. Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre isimli oyunu Türk Edebiyat tarihinde “romantik tiyatro”nun ilk tipik örneklerindendir. Edebiyata sosyal fayda açısından bakan Namık Kemal düşüncelerini halka aktarma, efkâr-ı umûmiye oluşturma ve toplumu yönlendirme çabasındadır. Başta şiir olmak üzere edebiyatın roman, tenkit, makale, mektup gibi türlerinde de eser vermiş olmakla birlikte tiyatroyu amacına ulaşmada kullanacağı vasıtaların başında görür. Onun bu tür ile ilgili görüşlerini dile getirdiği en kapsamlı yazı “Tiyatrodan Bahseden Arkadaşlara” adlı makaledir. “Eğlencelerin en edebîsi, binaenaleyh en faydalısı” ifadesiyle tanımladığı bu türden Namık Kemal’in beklediği insanlara güzel zaman geçirterek mesaj vermek, müellifin fikrini karşı tarafa aktarabilmesini temin etmektir. Namık Kemal tiyatroyu fikirlerin işlendiği önemli bir tür olarak görür. Böylelikle “Münacat”ını okuduktan sonra Tasvir-i Efkâr gazetesine gidip kendini “muîni” olarak kabul ettiği ve fikirlerine çok değer verdiği Şinasi’nin Türk tiyatrosunda başlattığı yolu izlemez. Şair Evlenmesi ile başlayan geleneksel tiyatrodan istifade etmek yerine kendisi tiyatroda bambaşka bir yol açar. Tiyatronun kitleleleri eğitme gücünü fark eder. “Tezli tiyatro” veya “dava tiyatrosu” denilebilecek bir anlayışla tiyatroyu düşüncelerin savunulup aktarıldığı bir kürsü haline getirir2. Romantik tiyatroyu benimsemiş olan Namık Kemal’in tiyatro türünde kaleme aldığı ilk eser, tarihî bir dram olan Vatan Yahut Silistre’dir. Dört perdelik bu oyunun konusu Kırım Savaşı sırasında geçer. İlk perdede mekân Manastır, diğer perdelerde ise Silistre’dir. Silistre Kalesi’nin kurtarılması için askerin gösterdiği fedakârlık ve kahramanlık anlatılır. Bu iki erdemle telkin edilen vatana sahip çıkmak, vatanı sevmek ve vatan uğrunda mücadele etmek yani vatan duygusudur. Zekiye bir seyir yerinde gördüğü İslâm Bey’e aşık olmuştur. İlk perdenin ilk sahnesinde yalnızdır. Duygularını değerlendirir. Kendisiyle hesaplaşır.
Ölen annesi, kardeşi ve öldüğünü sandığı babasının kalbinde kapladığı yeri bir yabancının aldığını fark eder. Vicdanı bundan rahatsız olur ama duygularını bastırmak elinde değildir. İkinci sahnede Zekiye ile gönlünü kaptırdığı İslâm Bey karşı karşıya gelirler. İslâm Bey, Zekiye’nin odasına pencereden gizlice atlayarak girmiştir. Okuyucu İslâm Bey’in de Zekiye’ye karşı aynı duyguları taşıdığını görür. Ancak İslâm Bey’in Zekiye’den büyük başka bir aşkı daha vardır: Vatan. Gideceği yerin neresi olduğunu söylemeden sürekli “Gideceğim” kelimesini tekrarlayarak, mezarlıktaki şehit düşmüş ecdadından söz ederek Zekiye’ye önemli bir haber vermeye çalışır. Sonunda vatan uğrunda ölmeye gideceğini açıklar. Vatanını sevmeyen bir adamdan hayır beklemenin mümkün olmadığını da ilave ederek Zekiye’nin itiraz etmesini engeller. Zekiye, dünyada ve ahirette İslâm Bey’e bağlı kalacağına dair söz verir. İslâm Bey vatanın neden önemli olduğunu, niçin vatan uğrunda mücadele etmekten kaçınmamak gerektiğini, vatan ve fert bağlantısını uzun uzadıya anlatır. Üçüncü sahnede yine Zekiye tek başınadır. Duyguları karmakarışıktır. Sevildiğini öğrendiği için mutludur. Öte yandan endişe içindedir. Babası, annesi ve kardeşinden sonra İslâm Bey’i de kaybetmekten korkar. Ölmeyi düşünür. Ölürse İslâm Bey’in bir başkasına gönül verebileceği aklına gelir. Bu düşünce onu çileden çıkarır. Dördüncü sahnede İslâm Bey, gönüllülerle beraberdir. Onlara Osmanlı olduklarını hatırlatır. Kurşundan, gülleden korkmayanları, rahat aramayanları, ölümü göze alanları, yağma düşünmeyenleri Silistre Kalesi’ni savunmaya çağırır. Ve “Beni seven bir vakit ardımdan ayrılmaz ...” diyerek saydığı özelliklere sahip olanların peşinden gelmesini ister. İslâm Bey’in dördüncü sahnedeki konuşmasını pencereden duyan Zekiye, beşinci sahnede kararını vermiştir. Kılık değiştirip İslâm Bey’in arkasından gidecektir. Zekiye bu kararını altıncı sahnede süt ninesi Hanife Hanım’a açıklar. Bir genç kızın gösterdiği bu kararlılık ve davranış, gelenekten gelen anlayışa terstir. Bu yüzden Hanife Hanım şaşkınlık içinde kalır. Onu engellemeye çalışırsa da başaramaz. İkinci perdeden itibaren mekân Silistre’dir. Birinci sahnede askerler, gönüllüler bir aradadırlar. Erkek kardeşinin kıyafetini giymiş olan ve kendini Adem adıyla tanıtan Zekiye ve söylenen her söze "kıyamet mi kopar?” ibaresini ekleyerek karşılık veren Abdullah Çavuş da içlerindedir. Hep birlikte Osmanlı’ya bağlılıklarını ve ölmekten korkmadıklarını dile getiren bir marş okurlar. İkinci sahnede Miralay Sıdkı Bey, düşmanın yaklaştığını hatırlatır. Savaştan korkanların uzaklaşabileceğini söyler. Oysa herkes vatan için mücadeleye ve ölmeye hazırdır. Üçüncü sahnede İslâm Bey yaralıdır. Ağır yaralı olmasına karşılık çarpışmayı anlatacak gücü kendisinde bulur. Vatanı uğrunda ölmediğine hayıflanır. Ardından bayılır. Zekiye sarsılmıştır. İslâm Bey’in Manastır’da kendini himaye ettiğini, ona vefa borcu olduğunu söyleyerek, bakımını üstlenir. Dördüncü sahnede Sıdkı Bey ile Rüstem Bey konuşurlar. Bu konuşma sırasında Sıdkı Bey’in hazin macerası öğrenilir. Sıdkı Bey’in gerçek adı Ahmet’tir. Can dostu Ali Bey, karısını taciz eden komutanını öldürmüş, divan-ı harbe verilmiştir. Askerî mahkeme Ali Bey’in kurşuna dizilerek cezalandırılmasını kararlaştırmış, onu kurşuna dizecek bölüğün kumandası da Sıdkı Bey’e -o zamanki adıyla Ahmet Bey’e- verilmiştir. Ahmet Bey bu görevden azlini talep edince rütbeleri sökülmüş ve ordudan atılmıştır. Bu utançla ailesinin yanına dönemeyen Ahmet Bey, Hicaz’a gitmiş, Sıdkı adıyla yeniden orduya yazılmış, er olarak en baştan işe başlamış ve eski rütbesine kadar çıkmayı başarmıştır. Bu arada Manastır’daki karısının ve oğlunun ölüm haberlerini almıştır. Son gelen mektupta da kızının kaybolduğu yazmaktadır. Sıdkı Bey, kızının da öldüğünü düşünür. Kendisini tanıyan Rüstem Bey’e Ahmet’i görürse de tanımazlıktan gelmesini söyleyerek, ondan üstü örtülü bir şekilde sırrını ifşa etmemesini ister. Beşinci sahnede düşmanın hücuma başladığı haberi gelir. Ücüncü perdenin ilk sahnesinde Zekiye, yaralı İslâm Bey’in baş ucundadır. Günlerdir kendinde olmayan İslâm Bey, gözlerini açar. Dışarıdan gelen top seslerini duyar. Vatan için ölmeye hazır olduğunu sayıklar. Bir süre sonra tamamen kendine gelir ve Zekiye’yi tanır. İkinci sahnede kalenin teslim edilmesini isteyen bir yarbaya karşı herkes birleşir. Böyle düşünen birinin aralarında yeri yoktur. Bu şahıs hapsedilir. Üçüncü sahnede cenk trampeti çalınır. Herkes savaşa koşar. Dördüncü sahnede Sıdkı Bey, kaleyi kurtarmak için yaptığı planı İslâm Bey’e açıklar. Düşmanın cephaneliğini havaya uçurmak gerekmektedir. Bu göreve İslâm Bey ve onun bir an yanından ayrılmayan Zekiye talip olur. Bir sonraki sahnede cephaneliği uçuracak gönüllülere Abdullah Çavuş da eklenir. Altıncı sahnede ölüme gideceğini düşünen Zekiye yalnızdır. Yedinci sahnede Zekiye ile İslâm Bey konuşurlar. Bu konuşmayla vatanın mukaddes olduğu düşüncesi bir kez daha vurgulanır. Sekizinci ve dokuzuncu sahnelerde gönüllüler hazırlıklarını tamamlayıp yola çıkarlar. Dördüncü perdenin ilk sahnesinde Sıdkı Bey tek başınadır. Zekiye, İslâm Bey ve Abdullah Çavuş’tan haber çıkmamıştır. Sıdkı Bey öldüklerini düşünür ve en fazla rahmetli oğluna benzettiği Zekiye için üzülür. İkinci sahnede düşmanın çekildiği haberi gelir. Sonraki sahnede de Abdullah Çavuş görünür. Dördüncü sahnede Zekiye ve İslâm Bey’in ölmedikleri anlaşılır. Abdullah Çavuş İslâm Bey’in cesaret ve kahramanlığını anlatır. Ve görevin yerine getirildiği haberini verir. Beşinci ve altıncı sahnelerde İslâm Bey ile Sıdkı Bey konuşurlar. İslâm Bey, Zekiye’nin cinsiyetini açıklar. Son sahnede Zekiye’nin Sıdkı Bey’in kızı olduğu anlaşılır. Baba ile evlat birbirlerine kavuşurlar. Zekiye ve İslâm Bey’in o gece evlenmeleri kararlaştırılır. Hep birlikte okunan marşın arkasından “Padişâhım çok yaşa” nidalarıyla oyun biter. Oyunun anafikri vatan sevgisidir. Silistre Kalesi vatanın simgesi gibidir. Onu korumak demek, vatanı korumak demektir. İslâm Bey ve onun peşinden bir gölge gibi ayrılmayan Zekiye vatan sevgisinin sembolüdürler. Onların düşünce ve hareketleri ile bu sevgi somut hale gelir. Namık Kemal, onlar vasıtasıyla toplumda görmek istediği yeni insan tiplerini ortaya koyar. Eserin kaleme alındığı 1873 tarihi Osmanlı Devleti’nin sınırlarındaki küçülmenin hız kazandığı bir dönemdir. Devir, bir yıkılma devridir. Yıkılmanın önüne geçmek için devlet orduyu kuvvetlendirir, müesseseleri ıslâh ederken edebiyat da millete yeni bir ruh aşılamaya çalışır. Zira millet kendine itimat etmez olmuş, istikbalden de ümidini kesmiştir. Namık Kemal’in doğup büyüdüğü toplumda geçerli olan insan aklının eseri kanunlar değil, dinî hükümlerdir (Aktaş, 1993: 6). Oysa Namık Kemal’e göre, insan istikbali hazırlamalıdır. İstikbali hazırlayacak insan, iradeli insandır. İslâm Bey, Zekiye ve Sıdkı Bey’in ilk dikkati çeken özellikleri iradeli oluşlarıdır. Sorumluluk duygusuna sahiptirler. Kalplerinin değil akıllarının sesini dinlerler. Ve bu özellikler onları vatan sevgisinde birleştirir. İslâm Bey, Zekiye’ye olan sevgisini arka plana atarak kendisinden hizmet bekleyen vatanı için canını vermeye koşar. İdealize edilmiş bir tip olarak aşık olduğu kadını geride bıraktığı için hiçbir tereddüt yaşamaz. Vatan hakkında uzun nutuklar atar. İslâm Bey’in insanın vatanını niçin sevmesi ve vatanına hizmet etmesi gerektiği ile ilgili açıklamaları İbret gazetesinin 22 Mart 1873 tarihli 121. sayısında yayınlanan “Vatan” isimli makalenin tekrarı gibidir. Ayrıca “Hürriyet Kasidesi”nde dile getirilen bazı düşüncelerin de İslâm Bey tipinde somutlaştığı görülür. O, vatanına hizmetten hiçbir zaman usanmayan, kendine can ve yaşama imkânı veren vatanı için her türlü mihneti çekmeye hazır, vatan uğrunda ölmek için can atan, şehit düşen atalarına lâyık olmaya çalışan, canını korumak için savaştan kaçanı en alçak mahlûk olarak gören ve vatan uğrunda giriştiği mücadeleden asla vazgeçmeyecek bir Osmanlı’dır: Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten Mürüvved-mend olan mazlûma el çekmez iânetten Vücûdun kim hamîr-i mâyesi hâk-ı vatandandır Ne gam râh-ı vatanda hâk olursa cevr ü mihnetten Nedendir halkda tûl-ı hayâta bunca rağbetler Nedir insana bilmem menfaat hıfz-ı emânetten Biz ol nesl-i kerîm-i dûde-i Osmâniyânız kim Muhamerdir ser-â–pâ mâyemiz hûn-ı şehâdetten Ne gam pür-âteş-i hevl olsa da gavgâ-yı hürriyet Kaçar mı merd olan bir can içün meydân-ı gayretten Felek her türlü esbâb-ı cefâsın toplasın gelsin Dönersem kahbeyim millet yolunda bir azîmetten.. *** İslâm Bey gücünü ecdâdından alır. Zekiye’ye savaşa gideceğini anlatırken mezarlıkta yatan ailesindeki şehitlerden söz eder. Tanpınar bu sahnenin kaynağının Victor Hugo’nun Hernani’sindeki “ecdat portreleri” sahnesi olduğunu belirtmektedir (Tanpınar, 1982: 381). İslâm Bey bu konuşmayı yapabilmek için de Zekiye’nin odasına pencereden girer. Tanpınar bu sahnenin de Romeo ve Juliet’teki balkon sahnesinden geldiğine işaret eder (Tanpınar, 1982: 380)3. Bu sahnelerde Namık Kemal’in kaynağı Batı Edebiyatı olsa da ilk sahnede işaret ettiği ecdadından kuvvet almaya yazar her zaman inanmıştır. “Dünyada merd idik ve merdlikte ferd idik” sözüyle özetlediği Türk kahramanlığına hayrandır. Makalelerinde de ecdada duyduğu bağlılığı ifade eder: “İyice bilmeliyiz ki biz hâlâ ecdâdımız olan abalı kebeli Türkler’in mevki gibi, ahlâk gibi elimize geçen mirasları sayesinde yaşıyoruz.” (Namık Kemal, “İbret”, İbret, Sayı 3, 17 Haziran 1872 aktaran Özön, 1997: 57). “Kabristân-ı fenâda gunûde-i sükûn olan ecdâdlarının esâtir-i selef kuvvetiyle amâk-ı vicdanından istihrâc-ı hakâyika çalışmakta iken mader-i vatanın kucağına birbirine mülâsık tev’emler gibi yek-vücûd olarak düşmüş oldukları bir milletin mahiyetinden haberdâr olamazlarsa agreb olur” (Namık Kemal, “Avrupa Şarkı Bilmez”, İbret, Sayı 7, 22 Haziran 1872 aktaran Özön, 1997: 68). Atalarından aldığı güçle istikbali hazırlamak için her sıkıntıyı hatta ölümü göze alan İslâm Bey, vatan savunmasına koşacak insanları harekete geçirici bir tiptir. Yazar onu Silistre Harbi’ne gönüllü olarak katılan bir kahramandan hareketle eserine yerleştirmiştir.
*** Zekiye ise yepyeni bir kadın örneğidir. İlk dikkat çeken özelliği romantik bir genç kız oluşudur. Tanpınar, onun seven ve erkeğinin peşinden ölüme kadar gitmeyi göze alan “fedakâr ve kahraman” bir kadın tipi olduğunu vurgular (Tanpınar, 1982: 381). Zekiye’nin devrine göre iyi eğitim aldığı anlaşılmaktadır. Kız çocuklarının mutlaka eğitime tâbi tutulmasını isteyen Namık Kemal’in eğitimli bir kadından beklediği ölçüde tahsillidir. Okuma yazma bilir. Daha oyunun başında yazar onun bu yönünü ön plana çıkarır. İslâm Bey’e aşık olmuştur. Duyguları karşılıksız değildir. İslâm Bey de savaşa gitmeden önce Zekiye’nin odasına kimseye görünmeden girer ve konuşurlar. Aralarında nikâh düşen bir kadın ile erkeğin başbaşa kalıp konuşmaları, Namık Kemal’in toplumda başlatmak istediği bir anlayış değişikliğini de yansıtmaktadır. Kadın ve erkek yalnız kalabilmeli, konuşup anlaşabilmelidirler. Bu davranış, modern hayata atılan önemli bir adımdır. Okuyan ve okudukları üzerinde düşünen biri olarak Zekiye kendi kararlarını da verebilecek olgunluktadır. “Beni seven hiçbir vakit ardımdan ayrılmaz” diyen İslâm Bey’i bütün kalbiyle seven Zekiye, bu sözü duyar duymaz kararını verir. İslâm Bey’in peşinden gidecektir. Kadının kendi hayatıyla ilgili karar verip bu kararı uygulayabilmesi de çok yeni bir davranıştır. O, ferdî hürriyetine sahip bir kadın örneğidir ve bu yönüyle yazarın savunduğu insan hürriyeti düşüncesini yansıtır. İslâm Bey’de olduğu gibi vatan sevgisi onu da kuşatmıştır. Namık Kemal’in eğitim anlayışında kadını eğiten şahıs nasıl erkekse vatan sevgisi konusunda da onu ilk bilinçlendiren yine erkektir. Zekiye’deki vatan muhabbetini İslâm Bey harekete geçirir ve Zekiye bu yönüyle de geleceğin vatanseverlerini yetiştirecek kadındır Zekiye örneğine Namık Kemal kendi hayatında da tesadüf etmiştir. Zekiye tipini Kars’ta tanık olduğu bir olaydan hareketle çizdiğini Abdülhak Hâmid’e gönderdiği bir mektupta vurgular. Nişanlısının arkasından gönüllü asker olarak orduya katılan, taburun trampetçiliğini üstlenen ve şehit olan bir genç kız yazara örnek teşkil etmiştir. (Tansel, 1940: 84; Cumbur, 1993 :167). Yaralı İslâm Bey’in tedavisine yardımcı olması ve başından bir dakika ayrılmaması dolayısıyla da Müjgan Cumbur “Namık Kemal’e Göre Askerlik ve Ordu” isimli makalesinde onu ordu hemşirelerinin ilk örneği olarak niteler. Namık Kemal’in eğitimle ilgili düşünceleri için bkz. İnci Enginün, “Namık Kemal’in Eğitim Konusundaki Görüşleri”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, s.400-408. Sıdkı Bey de vatan kavramına sonuna kadar bağlı olan bir başka kahramandır. Bir namus meselesi için kumandanını öldüren arkadaşı Ali Bey’i kurşuna dizmeyi reddedince ordudan atılan Sıdkı Bey, vatana bağlılıktan önce dostluğu ve vefa duygusunu temsil eder. Arkadaşı uğruna sadece mesleğinden olmakla kalmaz ailesinden de olur. Ordudan kovulmuş bir halde onların yanına dönecek gücü kendinde bulamaz. O, şerefli bir insandır. Onun acısına dayanamayan karısı ve arkasından da oğlu ölür. Sıdkı Bey’in hem meslek hem de aile hayatının mahv olmasına yol açan bu hadise onun vefa duygusunu gösterdiği gibi ne olursa olsun doğru bulmadığı hiçbir olayın içinde yer almadığını da gösterir. O her zaman adının anlamına uygun şekilde davranır. Haksız bulduğu bu cezaya arkadaşı Ali Bey değil bir başkası çarptırılsaydı Sıdkı Bey yine aynı tepkiyi gösterecekti. Çünkü ordu disiplini içinde dahi hataya ortak olmayacak derecede dürüsttür. Diğer kahramanlar birer tip olarak ortaya çıkarken Sıdkı Bey doğrudan doğruya bir şahsiyettir. Namık Kemal onun hazin macerasını anlatırken bir tiyatro eserinde bulunması gereken çatışmayı yakalar gibi olur. Tanpınar, daha usta bir yazarın ona kendisine verilen görevi yaptırdıktan sonra ordudan ayıracağını belirtir. Bunu hem daha askerce hem de tiyatro tekniğine daha uygun bulur. Namık Kemal’in Sıdkı Bey’in macerasına ağırlık vermemekle asıl tiyatro mevzuunu kaçırdığını söyler (Tanpınar, 1982: 380, 382). Gerçekten de Sıdkı Bey’in yaşadıkları etkileyici ve dramatiktir. Oyunda sadakatin bir başka örneğini de Rüstem Bey gösterir. Sıdkı Bey’in eski arkadaşı Ahmet olduğunu anlasa da bunu onun yüzüne vurmaz, arkadaşının sırrını ifşa etmez. *** Abdullah Çavuş oyunun en renkli simasıdır. Halktan biridir. Saf ve temiz yüreklidir. Sürekli tekrarladığı “Kıyamet mi kopar?” sözüyle oyunda komik unsuru oluşturur.Bu söz sadece seyirciyi güldürmek amacıyla esere yerleştirilmemiştir. Namık Kemal, Abdullah Çavuş’un dilinden düşmeyen bu ifade kalıbıyla azmeden insanın son nefesini vermedikçe yeryüzünde göze alamayacağı hiçbir şeyin, aşamayacağı hiçbir engelin olamayacağına dikkatleri çeker. Onda milletin tehlike altındaki vatana hizmet söz konusu olduğunda bir an bile duraksamayan tarafı görülür. Abdullah Çavuş tipinin de tıpkı İslâm Bey ve Zekiye gibi gerçek hayatta karşılığı vardır. Asıl adı Mustafa olan bu şahısın Rus cephaneliğini ateşe verdiği bilinmektedir.. (Sevengil, 1961: 207; Cumbur, 1993: 167) 5. Vatan savunmasına gözünü kırpmadan koşan bütün bu kahramanlar esere, sosyal saadet sağlanmadan ferdî saadetin mümkün olamayacağını anlatmak için yerleştirilmiştir. Namık Kemal, kahramanlar gibi bu oyunun ( Namık Kemal de bir mektubunda oyundaki kahramanların gerçek hayattan alındıklarını ifade eder (Fevziye Abdullah Tansel, Hususi Mektuplarına Göre Namık Kemal, Ankara, 1967, s. 381) konusunun da muhayyilesinde teşekkül etmediğini ifade eder: “ (...) Silistre’nin mevzu müellifin hayalatı değildir. Benim yaptığım şey Rumelice cennet mekân Sultan Mahmud Han zamanındaki Şumnu muhasarasında naklolunan bir hikâyeyi bir dereceye kadar tevsi için gördüğüm mecburiyet üzerine Kırım Muharebesi sırasında vuku bulan Silistre Muharebesi’ne nakletmekten ibarettir ve maksad-ı telif ise millette olan hissiyât-ı vatanperveraneyi tasvir idi. Tiyatro yazmakta maharet göstermek değildi.” (Mecmuai Ebuzziya, cüz 52, 1304 aktaran Akı, 1989: 152) Namık Kemal, dili Divan edebiyatçılarının yaptığı gibi maharet göstermek amacıyla değil ustası Şinasi gibi bir düşünceyi ifade edebilmek için kullanır. Ancak kullandığı dil Şinasi ölçüsünde sade değildir. Sadece Namık Kemal adıyla özdeşleşen “Hürriyet Kasidesi”ne bakmak bile onun uslûbu hakkında fikir verebilir. Ancak bu oyunda son derece sade bir dil kullandığı görülmektedir. Sahneden halka ulaşma ve düşüncelerini telkin etmeyi amaçlayan bir yazar olarak günlük dili yakalamıştır. Cümleler kısadır. Fikir ön plandadır.. Vatan Yahut Silistre ilk kez 1 Nisan 1873’te, Gedikpaşa’daki Güllü Agop Tiyatrosu’nda sahnelenir. Bilindiği gibi oyun seyircinin taşkınlığına sebep olur. Oyun bittikten sonra seyirci yazarını görmek ister. “Yaşasın vatan!” nidalarının arkasından “Allah muradımızı versin” cümlesi duyulur. Oyunun içinde de yer yer geçen “murad” kelimesi padişah Abdülaziz’in yerine veliaht Murad Efendi’nin tahta geçirilmesi dileği olarak algılanır (Kocatürk, 1955: 89-92). Bu olaylı oyun, yazarını Magosa’ya sürgüne gönderir. Ayrıca Menapirzâde Nuri, Ebuzziya Tevfik, Ahmet Midhat Efendi gibi Namık Kemal’e yakın isimler de tutuklanır ve sürgün cezasına çarptırılırlar. Oyun yasaklanır. Ancak kısa bir süre sonra, yazarı sürgündeyken yeniden sahnelendiği, İstanbul, İzmir ve Selanik’te yüzlerce defa oynandığı görülür. Abdülaziz de oyunun sarayda iki kere oynanmasına izin verir. Namık Kemal hakkında geniş bir araştırma yapan Önder Göçgün sürgün hadisesinin sadece bu oyunla ilgili olmadığını, Ahmet Midhat Efendi’nin Menfa isimli hatıra kitabında da işaret ettiği gibi, Veliaht Murad Efendi’ye yakınlıkları dolayısıyla başlarına bu işin geldiğini ifade eder. Sürgüne giderken yazdığı bir mektupta yer alan “Ben Magosa’ya gidiyorum, ama Kâğıthâne’ye gider gibi gidiyorum” cümlesinde amacına ulaşmış bir insanın zafer duygusunun hissedildiğini belirtir (Göçgün, 1999: XXVII-XXVIII). Tanpınar da yazarın Sıdkı Bey’in macerasını anlatmak için “muntazam ordu rütbesine” ihtiyaç duyduğunu, bu sebeple 1828’deki savaşta geçen olayı Kırım Savaşı’na taşıdığını belirtir (Tanpınar, 1982: 379). Vatan yahut Silistre yazıldığı tarihi şartlar içinde ele alınmalı ve değerlendirilmelidir. Namık Kemal nesli ve Namık Kemal’den sonraki birkaç nesil üç kıtaya yayılmış bir imparatorluğun tedricen küçülüşünün canlı şahitleridir. Hiç şüphesiz bu günümüz yazar ve okurlarının sahip olmadığı bir özelliktir. Bu yüzden Vatan yahut Silistre’deki vatan aşkı ve kahramanlık teması bir abartı gibi görünebilir. Fakat bu doğru değildir. Vatan yahut Silistre bir “kıyameti” durdurma çabalarından biridir. Çünkü vatan elden gitmektedir. Yine de günümüz okuru, çağdaş EMPERYALİZMİN güç mücadelelerine sahne olan Orta Doğu’da bir ülkenin mensubu olarak Vatan yahut Silistre’deki “vatan hissi”nde kendisini rahatlıkla bulabilecektir. Bu oyun ayrıca “modern” aydınların vatan sevgisi dışında bütün sevgileri kutsallaştırdığı, vatana bağlılık dışında bütün bağlılıkları alkışladığı bir ülkenin çocukları için çok daha anlamlıdır. Kaldı ki vatan sevgisinden ve vatana bağlılıktan yoksun bir toplumun mensupları sonunda başka her türlü sevgilerini ve bağlılıklarını da kaybedebilirler. İnsanların istediğine bağlanma ve istediğini sevme özgürlüğü, yalnızca HÜR ve MÜSTAKİL bir VATAN’ da mümkündür. Vatan yahut Silistre’yi böyle anlamak gerekir. Namık Kemal sadece yaşadığı devirde etkili olmuş bir edebiyatçı değildir. Eserlerinde savunduğu fikirler onu Tanzimat döneminden günümüze kadar taşımıştır. Ve bundan sonraya da taşıyacaktır. O, FİKİRLERİYLE kendinden sonrakilerin de yolunu AYDINLATMIŞ bir YAZARDIR…
KAYNAKLAR AKI Niyazi (1989) Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul. AKTAŞ Şerif (1993) “Namık Kemal ve İnsan”, Doğumunun 150. Yılında Namık Kemal, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s.1-12. CUMBUR Müjgan (1993) “Namık Kemal’e Göre Askerlik ve Ordu”, Doğumunun Yüzellinci Yılında Namık Kemal , Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s. 137- GÖÇGÜN Önder (1999) Namık Kemal’in Şairliği ve Bütün Şiirleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara. KAPLAN Mehmet (1948) Namık Kemal Hayatı ve Eserleri İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul. KOCATÜRK Vasfi Mahir (1955) Namık Kemal, Buluş Kitabevi, İstanbul. ÖZÖN Mustafa Nihat (1997) Namık Kemal ve İbret Gazetesi, YKY, İstanbul. SEVENGİL Refik Ahmet (1961) Türk Tiyatrosu Tarihi III Tanzimat Tiyatrosu, İstanbul. TANPINAR Ahmet Hamdi(1982) 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul. TANSEL Fevziye Abdullah (1940) Hususi Mektuplarına Göre Namık Kemal ve Abdülhak Hâmid, Ankara. TANSEL Fevziye Abdullah (1967) Hususi Mektuplarına Göre Namık Kemal, Ankara. Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi (1994) Haz. Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Birol Emil, Zeynep Kerman, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
_________________BAĞIMSIZLIK BENİM KARAKTERİMDİR..
